หัวใจเมืองลาว (ล้านนา) เข้าใจว่าสภาพดินฟ้าอากาศเป็นตัวกำหนดเครื่องแต่งกาย ดังนั้นผู้ชายชาวลาวจึงนุ่งผ้ายาว ๑-๒ หลา กว้าง ๑ หลา ทบชายผ้าทั้งสองข้างไว้ด้านหน้า ม้วนให้แน่น สอดใต้หว่างขาเหน็บชายไว้ด้านหลัง จะได้กางเกงรูปทรงงาม เรียกการนุ่งผ้าเช่นนี้ว่า “ผ้าต้อย”

เมื่อออกงานผู้ชายทิ้งชายผ้าต้อยยาวคลุมเข่า แต่เมื่อทำงานจะเหน็บชายผ้าต้อยเหมือนผ้าเตี่ยว ให้เห็นลายสักที่ขาแลดูคล้ายกางเกงสีดำ ผ้าต้อยนั้น เป็นผ้าฝ้ายหรือผ้าไหมก็ได้ อาจเป็นสีพื้นหรือเป็นลายตารางหมากรุกสีสันสดใส ในหน้าหนาวผู้ชายจะห่มผ้าห่มคลุมส่วนบนของร่างกาย

ผู้ชายชาวลาวตัดผมสั้น แต่งเส้นผมให้ชี้เหมือนทรงปอมปาดัวร์ อีกทั้งยังเจาะหู ขยายรูหูให้ใหญ่สำหรับสอดมวนบุหรี่หรือดอกไม้ ผู้ชายไม่สวมรองเท้า และไม่สวมหมวกหรือโพกศีรษะ พวกเขาสะพายย่ามเหมือนเด็กนักเรียน ใส่กล่องหมาก บุหรี่ เหรียญทองแดง และข้าวเหนียวห่อใบตอง หากเดินทางไกลไปอีกหมู่บ้านหนึ่งนั้น จะสะพายมีดยาวหรือดาบเพื่อป้องกันตัวจากการโจมตีของสัตว์หรือโจรผู้ร้ายด้วย




การขอต่อไฟจากบุหรี่ เป็นมารยาทที่ยอมรับได้ในสังคม ผู้ชาย ผู้หญิงและเด็กนิยมสูบบุหรี่พื้นเมืองมวนใหญ่ ใบหน้าของผู้ชายเกลี้ยงเกลา ไว้หนวดบ้างเป็นบางคน นิยมผิวพรรณที่เกลี้ยงเกลาปราศจากขนเหมือนชาวญี่ปุ่น และจะใช้แหนบถอนขนตามร่างกายออกจนหมด

เครื่องนุ่งห่มของผู้หญิงก็เรียบง่ายเหมือนของผู้ชาย ผู้หญิงนุ่งซิ่นกรอมเท้า สีสันสดใสและมีลวดลายตามความนิยมของเมืองนั้นๆ หญิงชาวเมืองละคอรและเชียงใหม่นุ่งซิ่นเหมือนกันคือ ตีนซิ่นเป็นสีน้ำตาลเข้มหรือแดง ตัวซิ่นทอเป็นลายขวางขนาดใหญ่ แซมด้วยริ้วขนาดเล็กหลากสีสัน เช่นสีม่วง สีส้ม สีขาว และสีแดงโกเมนเข้ม หัวซิ่นเป็นผ้าสีขาวเนื้อดี บางครั้งผู้หญิงก็เปลือยอก ในฤดูหนาวจะใส่เสื้อคลุมเหมือนผู้หญิงชาวพม่า ซึ่งไม่ค่อยสบายตัวนัก

ผู้หญิงลาวให้ความสำคัญกับเส้นผมมาก ใช้หวีไม้หวีผมอย่างเบามือ สระผมด้วยน้ำมะกรูด ซึ่งช่วยขจัดรังแคและบำรุงเส้นผมได้เป็นอย่างดี




ถ้าผมของพวกเธอแห้งไม่เงางามก็จะลูบไล้น้ำมันจนดำขลับราวกับปีกขนนกกาเหว่า เมื่อรวบผมแล้วก็เกล้ามวยอยู่เหนือท้ายทอย ปักปิ่นยึดมวยผมให้แน่นเสมอ

ผู้หญิงสอดม้วนแผ่นทองคำหรือแผ่นทองเหลืองที่รูหู แผ่นโลหะที่บางเฉียบมีความยาวหนึ่งหลา กว้างประมาณหนึ่งนิ้ว ม้วนให้มีขนาดเท่าเหรียญกษาปณ์ ถ้าเป็นทองคำ ช่างจะใช้แผ่นทองคำหุ้มแท่งโลหะ ด้านในกลวง หัวและท้ายจะปิดด้วยเส้นทองคำที่ขดเป็นวงจนเต็มช่องว่าง ตุ้มหูที่ว่านี้เป็นทรงกลม หากทำด้วยทองเหลืองน้ำหนักจะเบาและราคาถูกกว่าทองคำมาก

ชาวลาวล้านนาแม้แต่เด็กน้อยก็นิยมฟันดำ การกินหมากจะทำให้ฟันมีสีคล้ำ อีกทั้งยังใช้ชี่ ย้อมฟันให้ดำ ทุกคนพูดว่า

“มีแต่สุนัขเท่านั้นที่มีฟันขาว”




การกินหมากนั้น มีหมาก ใบพลูสดสีเขียว ปูนขาวผสมกับขมิ้นได้เป็นปูนสีชมพูอ่อน และยาฉุน บางครั้งก็ใส่การบูรด้วย ชาวลาวล้านนากินหมากอยู่เสมอ เหมือนกับพวกนิโกรทางตอนใต้ของสหรัฐอเมริกาที่ติดยาสูบนั่นเอง

แม้แต่เด็กเล็กๆ ก็หัดกินหมากกันแล้ว คนแก่ที่ไม่มีฟันใช้ตะบันตำหมากจนแหลกแล้วเคี้ยวอย่างสบายอารมณ์ ตามท้องถนน ในตลาดหรือบริเวณลานบ้าน เปรอะไปด้วยน้ำหมากแดงเถือก หีบหมากผู้ดีทำเป็นทองคำหรือเงินที่สลักดุนเป็นลายวิจิตร สามัญชนใช้เครื่องเขิน หากไม่ต้อนรับแขกชาวลาวด้วยหีบหมากหรือเชี่ยนหมากนั้นถือว่าเสียมารยาทมาก

ภาพของหญิงสาวที่ผลัดผ้าซิ่นและผ้ามัดอกหลังจากอาบน้ำในลำธารนั้นน่าชมมาก ทรวดทรงของพวกเธองดงามและอ่อนหวาน ศีรษะตั้งตรงดูสง่า มือและเท้าเล็กสมกับเป็นผู้หญิง พวกเธอไม่ใส่น้ำหอม และทาหน้าเหมือนผู้หญิงชาวจีน อีกทั้งไม่มีบุคลิกที่ดูโอ่อ่าเหมือนผู้หญิงชาวพม่า แต่พวกเธอก็มีความสดชื่น สดใสแลดูไร้เดียงสาซึ่งหายากในหญิงสาวจากชาติพันธุ์อื่น

เมื่อไม่กี่ปีที่ผ่านมา การแต่งกายของผู้หญิงในหัวเมืองใหญ่เริ่มเปลี่ยนแปลง เพราะหมอสอนศาสนาแนะนำให้พวกเธอใส่เสื้อมัสลินอินเดียซึ่งหาซื้อได้ง่ายและราคาถูก ก่อนหน้านี้ เสื้อสีขาวเป็นสัญลักษณ์ของพวกคริสเตียน แต่ปัจจุบันผู้หญิงลาวในหัวเมืองใหญ่นิยมสวมใส่กันมาก ฯลฯ
------------------------------------------------------
สุทธิศักดิ์ ถอดความ

The Laos of North Siam
by Lillian Johnson Curtis